Camera Obscurastraat

Details

Volgens een in het voorjaar van 2002 gehouden enquête onder de leden van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde behoort de Camera Obscura (1839) van Hildebrand tot de top-tien van klassieke werken uit de Nederlandse literatuur

De eerste druk van de Camera Obscura uit 1839.
De eerste druk van de Camera Obscura uit 1839.

Het boek

Deze inmiddels meer dan 180 jaar geleden verschenen bundel bevat een aantal schetsen en kortere en langere verhalen. Het boek was zeer succesvol en inmiddels zijn er, waarschijnlijk, meer dan een miljoen exemplaren van verkocht.

Hildebrand schetst een hele reeks situaties die soms dramatisch zijn, maar vaker nog grappig. Die situaties zijn geïnspireerd door echte gebeurtenissen. En ze gaan in de eerste plaats over gewone mensen.

Diverse figuren, zoals Robertus Nurks uit Een onaangenaam mensch in den Haarlemmerhout en Pieter Stastok en Keesje het diakenhuismannetje uit De familie Stastok waren tot aan de oorlog prototypen.

De familie Kegge wordt beschreven maar ook de charlatan Van der Hoogen en de praatjesmaker Rudolf van Brammen. De schrijver, Hildebrand, had een scherp oog voor details uit het dagelijks leven en wist zijn waarnemingen in een meeslepende stijl vast te leggen. 

De straat

De Camera Obscurastraat werd in februari 1921 opgeleverd en werd geflankeerd door de Beetsstraat (naam van de schrijver) en de Hildebrandstraat (pseunoniem van de schrijver). Twee families uit het boek, Stastok en Kegge en de student Gerrit Witse kregen ook een straat toebedeeld. 

De Camera Obscurastraat gezien naar de Gerrit Witsestraat in 1980
De Camera Obscurastraat gezien naar de Gerrit Witsestraat in 1980
Na een grote renovatie van Spoorwijk eind jaren negentig, werd het stratenplan gedeeltelijk omgezet. De Camera Obscurastraat werd voor het grootste deel afgebroken. Slechts het stuk met de particuliere eigenaren tussen de Busken Huetstraat en de Schimmelweg bleef bestaan.

Ook de Keggestraat en de Gerrit Witsestraat werden in 2002 gesloopt. Het aantal straten met populaire figuren uit de Camera werd echter vergroot. Ze lopen vanaf begin 21e eeuw allen vanaf de Hildebrandstraat naar de Beetsstraat. De straatjes worden hier hofjes genoemd omdat het autovrije, niet doorgaande wegen betreft. Verder woont in de roman Camera Obscura een deel van de karakters in een hofje.

Afgeleide straatnamen 

Een achttal figuren uit de Camera Obscura kreeg een straatnaam toebedeeld

Hildebrand is de verteller binnen de Camera Obscura. Dit beeld staat in de Haarlemse Haarlemmerhout.
Hildebrand is de verteller binnen de Camera Obscura. Dit beeld staat in de Haarlemse Haarlemmerhout.

Op deze luchtfoto is de oude (gesloopte) Camera Obscurastraat te zien tussen de twee pijlen. Dit deel van de straat bestaat niet meer. Bij het blauwe rondje is de oudbouw gehandhaafd. De gele ovaaltjes geven de straten met personages uit de Camera aan.
Op deze luchtfoto is de oude (gesloopte) Camera Obscurastraat te zien tussen de twee pijlen. Dit deel van de straat bestaat niet meer. Bij het blauwe rondje is de oudbouw gehandhaafd. De gele ovaaltjes geven de straten met personages uit de Camera aan.
De schrijver van de Camera Obscura, Nicolaas Beets in 1838 als student.
De schrijver van de Camera Obscura, Nicolaas Beets in 1838 als student.
De Camera Obscurastraat in 2001. De meeste bewoners zijn vertrokken en enige tijd later werden de panden gesloopt.
De Camera Obscurastraat in 2001. De meeste bewoners zijn vertrokken en enige tijd later werden de panden gesloopt.
De sloop van de Camera Obscurastraat in 2002.
De sloop van de Camera Obscurastraat in 2002.

 

De Camera Obscurastraat gezien richting de Schimmelweg (juni 2014).
De Camera Obscurastraat gezien richting de Schimmelweg (juni 2014).
De Camera Obscurastraat in de richting van de Busken Huetstraat (juli 2014)
De Camera Obscurastraat in de richting van de Busken Huetstraat (juli 2014)

Standbeelden

Op 13 september 2014, de 200e geboortedag van de schrijver Nicolaas Beets, heeft de gemeente Haarlem in het park de Haarlemmerhout een Hildebrandmonument onthuld. Acht beelden rond een vijver verbeelden acht figuren uit de Camera Obscura. De verteller Hildebrand kijkt vanaf een afstandje toe. Zie de foto's van de beelden onderaan de pagina.

Tekeningen

Op de volgende pagina een groot aantal tekeningen die scenes uit de Camera Obscura verbeelden. 

In een park in Haarlem bevindt zich de Hildebrand beeldengroep. Deze bestaat uit een achtkantige fontein met acht personages uit de Camera Obscura, op een afstand vanaf een voetstuk gadegeslagen door hun verteller Hildebrand.
In een park in Haarlem bevindt zich de Hildebrand beeldengroep. Deze bestaat uit een achtkantige fontein met acht personages uit de Camera Obscura, op een afstand vanaf een voetstuk gadegeslagen door hun verteller Hildebrand.
Teun de Jager is een van de figuren uit de Camera Obscura. Dit beeld is onderdeel van een beeldengroep in de Haarlemmerhout.
Teun de Jager is een van de figuren uit de Camera Obscura. Dit beeld is onderdeel van een beeldengroep in de Haarlemmerhout.
Keesje is een van de figuren uit de Camera Obscura. Dit beeld is onderdeel van een beeldengroep in de Haarlemmerhout.
Keesje is een van de figuren uit de Camera Obscura. Dit beeld is onderdeel van een beeldengroep in de Haarlemmerhout.
Suzette Noiret is een van de figuren uit de Camera Obscura. Dit beeld is onderdeel van een beeldengroep in de Haarlemmerhout.
Suzette Noiret is een van de figuren uit de Camera Obscura. Dit beeld is onderdeel van een beeldengroep in de Haarlemmerhout.
Van der Hoogen is een van de figuren uit de Camera Obscura. Dit beeld is onderdeel van een beeldengroep in de Haarlemmerhout.
Van der Hoogen is een van de figuren uit de Camera Obscura. Dit beeld is onderdeel van een beeldengroep in de Haarlemmerhout.
Stastok senior is een van de figuren uit de Camera Obscura. Dit beeld is onderdeel van een beeldengroep in de Haarlemmerhout.
Stastok senior is een van de figuren uit de Camera Obscura. Dit beeld is onderdeel van een beeldengroep in de Haarlemmerhout.
Buikje is een van de figuren uit de Camera Obscura. Dit beeld is onderdeel van een beeldengroep in de Haarlemmerhout.
Buikje is een van de figuren uit de Camera Obscura. Dit beeld is onderdeel van een beeldengroep in de Haarlemmerhout.
Grootmoeder Kegge is een van de figuren uit de Camera Obscura. Dit beeld is onderdeel van een beeldengroep in de Haarlemmerhout.
Grootmoeder Kegge is een van de figuren uit de Camera Obscura. Dit beeld is onderdeel van een beeldengroep in de Haarlemmerhout.
Robertus Nurks is een van de figuren uit de Camera Obscura. Dit beeld is onderdeel van een beeldengroep in de Haarlemmerhout.
Robertus Nurks is een van de figuren uit de Camera Obscura. Dit beeld is onderdeel van een beeldengroep in de Haarlemmerhout.
In 1947 voltooide de beeldend kunstenaar Jan Bronner het Hildebrandmonument in Haarlem. De beelden werden echter gevandaliseerd. Dit zijn replica's uit 2014.
In 1947 voltooide de beeldend kunstenaar Jan Bronner het Hildebrandmonument in Haarlem. De beelden werden echter gevandaliseerd. Dit zijn replica's uit 2014.

De buste van Nicolaas Beets gemaakt van Rosso Asiago kalksteen is te bewonderen in het Rijksmuseum in Amsterdam.
De buste van Nicolaas Beets gemaakt van Rosso Asiago kalksteen is te bewonderen in het Rijksmuseum in Amsterdam.
In 1939 werd een zomerzegel met de afbeelding van Nicolaas Beets uitgegeven.
In 1939 werd een zomerzegel met de afbeelding van Nicolaas Beets uitgegeven.
Hildebrand schreef de roman Camera Obscura in 1839.
De roman Camera Obscura
Nicolaas Beets woonde als student op kamers in de Breestraat 114c. HIer schreef hij de Camera Obscura. Op 15 maart 2003 werd bij dit huis een gedenksteen onthuld.
Nicolaas Beets woonde als student op kamers in de Breestraat 114c. HIer schreef hij de Camera Obscura. Op 15 maart 2003 werd bij dit huis een gedenksteen onthuld.

Hildebrand en Kegge gingen een ritje met de koets maken. De koetsier joeg de schimmels met de koets door de straten van de stad, daarbij de voetgangers angst en ontzag inboezemend.
Hildebrand en Kegge gingen een ritje met de koets maken. De koetsier joeg de schimmels met de koets door de straten van de stad, daarbij de voetgangers angst en ontzag inboezemend.

Meer tekeningen uit het boek Camera Obscura op de volgende pagina

 


 

Hildebrand beschrijft zijn omgeving met een superieure blik, zonder enige vorm van zelfspot. Dit is een tekening van Louis Ramakers.
Hildebrand beschrijft zijn omgeving met een superieure blik, zonder enige vorm van zelfspot. Dit is een tekening van Louis Ramakers.
Hildebrand is het alter ego van de auteur Nicolaas Beets. Hij vertelt over zijn denkbeelden en belevenissen als jonge student. Zoals hier met Keesje, het diakenhuismannetje. Dit is een oude man die de schoenen van burgers poetst, hun kleren borstelt en zich met hun boodschappen door de stad rept.
Hildebrand is het alter ego van de auteur Nicolaas Beets. Hij vertelt over zijn denkbeelden en belevenissen als jonge student. Zoals hier met Keesje, het diakenhuismannetje. Dit is een oude man die de schoenen van burgers poetst, hun kleren borstelt en zich met hun boodschappen door de stad rept.
Keesje, een bewoner van een diakenhuis (bejaardenhuis) vertelt aan Hildebrand over zijn leven en de schrijnende armoe waarin hij leeft.
Keesje, een bewoner van een diakenhuis (bejaardenhuis) vertelt aan Hildebrand over zijn leven en de schrijnende armoe waarin hij leeft.
Van der Hoogen, bijgenaamd de Charmante. De tekening is van Louis Raemaekers.
Van der Hoogen, bijgenaamd de Charmante. De tekening is van Louis Raemaekers.
De muziekleraar Van der Hoogen rand Suzette Noiret aan. Ze wordt gered door Hildebrand.
De muziekleraar Van der Hoogen rand Suzette Noiret aan. Ze wordt gered door Hildebrand.
Hildebrand begeleidt Suzette Noiret naar huis. Zij geeft hem een violetkleurig briefje waarop ene Van der Hoogen haar bedreigd.
Hildebrand begeleidt Suzette Noiret naar huis. Zij geeft hem een violetkleurig briefje waarop ene Van der Hoogen haar bedreigd.
Volgens de verteller Hildebrand heeft oom Stastok pretenties en probeert deze zich belangrijker voor te doen dan hij is.
Volgens de verteller Hildebrand heeft oom Stastok pretenties en probeert deze zich belangrijker voor te doen dan hij is.
Pieter Stastok, de Utrechtse rechtenstudent heeft een bleke kleur, stalen bril, theedoekige das, sluitjas met dubbele borst, horlogesleutel, niet nauwe en niet wijde pantalon, verschoende laarzen, floretten handschoenen, en zwarte kapelaansrotting met twee nuffige kwastjes.
Pieter Stastok, de Utrechtse rechtenstudent heeft een bleke kleur, stalen bril, theedoekige das, sluitjas met dubbele borst, horlogesleutel, niet nauwe en niet wijde pantalon, verschoende laarzen, floretten handschoenen, en zwarte kapelaansrotting met twee nuffige kwastjes.
Pieter Stastok, getekend door Karel Thole.
Pieter Stastok, getekend door Karel Thole.
Pieter Stastok is verliefd op Koosje. Als hij eindelijk naast haar in de boot zit, is Pieter zo onhandig dat hij in het water valt.
Pieter Stastok is verliefd op Koosje. Als hij eindelijk naast haar in de boot zit, is Pieter zo onhandig dat hij in het water valt.

Pieter Stastok is verlief op Koosje van Naslaan
Pieter Stastok is verlief op Koosje van Naslaan
Vader Kegge is volgens Hildebrand een parvenu die in de west (Suriname) een fortuin heeft vergaard en daarom nu bij de patriciërs thuis wil horen.
Vader Kegge is volgens Hildebrand een parvenu die in de west (Suriname) een fortuin heeft vergaard en daarom nu bij de patriciërs thuis wil horen.
Mevrouw Kegge met een grote toque met een paradijsvogel en een gouden halsketting.
Mevrouw Kegge met een grote toque met een paradijsvogel en een gouden halsketting.
Grootmoeder Kegge
Grootmoeder Kegge
Henriëtte Kegge getekend door Karel Thole.
Henriëtte Kegge getekend door Karel Thole.

Anton Pieck tekende in 1939 de kalenderplaat Een onaangenaam mensch in den Haarlemmerhout. De Amsterdammer Nurks gaat bij zijn neef in Haarlem langs. Samen met nog een vriend gaan ze in de Haarlemmerhout de zondagse wandelaars bekritiseren. 'Wat zien uw stadgenooten er over 't algemeen peu fashionable uit!'
Anton Pieck tekende in 1939 de kalenderplaat Een onaangenaam mensch in den Haarlemmerhout. De Amsterdammer Nurks gaat bij zijn neef in Haarlem langs. Samen met nog een vriend gaan ze in de Haarlemmerhout de zondagse wandelaars bekritiseren. 'Wat zien uw stadgenooten er over 't algemeen peu fashionable uit!'
De jonge jager - want het was er een - zag er in zijn versleten groen buis, met de oude weitasch en ouden hagelzak kruislings over de beide schouders, de broek in de laarzen, de groene lakensche muts schuins opgezet, en het kort dubbel jachtgeweer, met het groen, afhangend cordon onder den arm, recht teekenachtig uit. Anton Pieck schilderde dit tafereeltje in 1939.
De jonge jager - want het was er een - zag er in zijn versleten groen buis, met de oude weitasch en ouden hagelzak kruislings over de beide schouders, de broek in de laarzen, de groene lakensche muts schuins opgezet, en het kort dubbel jachtgeweer, met het groen, afhangend cordon onder den arm, recht teekenachtig uit. Anton Pieck schilderde dit tafereeltje in 1939.
19e-eeuwse armoede. Arbeiderskinderen begluren de lekkernijen bij de bakker. Dit is een tekening van Ferdinand Carl Sierig uit de Camera Obscura.
19e-eeuwse armoede. Arbeiderskinderen begluren de lekkernijen bij de bakker. Dit is een tekening van Ferdinand Carl Sierig uit de Camera Obscura.
Mevrouw Dorbeen draagt met veel gerol van rrr's en draaiende ogen het gedicht ‘De Rijn’ van Elias Borger voor.
Mevrouw Dorbeen draagt met veel gerol van rrr's en draaiende ogen het gedicht ‘De Rijn’ van Elias Borger voor.
Rudolf van der Brammen deed geen openlijk kwaad, dronk een redelijke borrel, woonde alle publieke vermakelijkheden bij, tot het optrekken van de wacht en het boomrooien op de stadssingels toe; bootste alle publieke personen na, wandelde veel, biljartte veel, werd veel dik, verkocht vele grappen, en was zeer populair.
Rudolf van der Brammen deed geen openlijk kwaad, dronk een redelijke borrel, woonde alle publieke vermakelijkheden bij, tot het optrekken van de wacht en het boomrooien op de stadssingels toe; bootste alle publieke personen na, wandelde veel, biljartte veel, werd veel dik, verkocht vele grappen, en was zeer populair.
In de 19e eeuw waren de koekverguldavondjes populair bij de gegoede burgerij. Men versierde speculaaspoppen en deed deze aan elkaar cadeau.
In de 19e eeuw waren de koekverguldavondjes populair bij de gegoede burgerij. Men versierde speculaaspoppen en deed deze aan elkaar cadeau.
Hildebrand in de bibliotheek
Hildebrand in de bibliotheek