De Hekkelaan was in de zeventiende eeuw een particuliere straat die afgesloten was met een hek. Alleen de bewoners bezaten een sleutel. In de loop der tijden ontstonden in deze straat meerdere scholen, een ziekenhuis, twee museums, twee clubhuizen en een kapel.

De Hekkelaan in 1961.

Hekkelaan

In 1687 verkocht timmerman Nicolaes Duyfhuys een deel van zijn tuin aan de Middelstraat. Deze Middelstraat was meer een pad dat nauwelijks bebouwd was. Het liep tussen de moestuinen en de blekerijen door van de Nieuwe Haven naar de Uilenbomen (nu Zwarte Weg).

In de navolgende jaren werden aan dit pad huizen neergezet waarbij de toegang tot de straat versperd werd door een hek waarvan alleen de bewoners de sleutel hadden. De straat stond immers op een privé terrein. Na een aantal jaren werd de naam in de volksmond ook wel Hekkenlaan of Thuijnlaan genoemd. In 1717 verzochten de eigenaren van de straat aan de gemeente Den Haag de poort en het hek over te nemen op voorwaarde van bestrating.

Op deze moderne kaart zijn het oude tracé van de Hekkelaan (HL) en de Nieuwe Hekkelaan geprojecteerd.

Aan de einde van de jaren 1970 werd de omgeving van de Hekkelaan afgebroken en in 1982 werd de naam Hekkelaan opnieuw vastgesteld door de gemeente Den Haag voor een nieuw te bouwen straat. Deze Hekkelaan is op een iets andere plaats aangelegd dan de oorspronkelijke. De straat is verlegd en loopt nu vanaf de Nieuwe Binnenhaven naar de Zwarteweg én naar de Uilebomen.

In 1825 werd in de straat een kind gevonden dat de naam Pieter Hekkelaan kreeg. Deze Pieter Hekkelaan werd bijna honderd jaar oud. Hij overleed in 1919 in Rotterdam.

De Nieuwe Hekkelaan in 1930.

Nieuwe Hekkelaan

De Nieuwe Hekkelaan ontstond aan het einde van de negentiende eeuw. De Nieuwe Hekkelaan bestond uit drie laantjes die uitkwamen in een laantje dat tevens de in- en uitgang was. De Nieuwe Hekkelaan(tjes) liepen van de Nieuwe Haven naar de Hekkelaan. Om het verschil goed te kunnen zien, noemden buurtbewoners de Hekkelaan voortaan de 'oude Hekkelaan'.

Alleen het middelste laantje had huisjes aan beide zijden, met tuintjes ervoor met een ijzeren hekje met gaas. De andere twee laantjes hadden huisjes aan één kant, ook met tuintje ervoor met hetzelfde hekje. Alle huisjes waren gelijk: begane grond en één etage.

 

Een klas van de Catharina lagere meisjesschool gefotografeerd in 1905. Achter in de klas staat de juf, een non.

Scholen Hekkelaan 197 en Zwarteweg 75 en Uilebomen 66

Hugenoten

Na de intrekking van het Edict van Nantes in 1685 werden de hugenoten (protestanten) in Frankrijk vervolgd. Ze vluchtten hierop onder andere naar Nederland. In 1719 werd daarom in de Hekkelaan een school gesticht voor de kinderen van deze uitgeweken Fransen. De school werd de Charitabele Societeit genoemd. Deze school bleef tot 1833 aan de Hekkelaan gevestigd en verhuisde toen naar de Veerkade.

Katholieken

In 1861 liet het bestuur van het Rooms Katholieke Liefdegesticht van den Heilige Willibrordus een bewaarschool aan de Hekkelaan 197 bouwen. Dit was de Catharinaschool. Voor 13.739 gulden werden drie lokalen voor arme kinderen

De St. Pauls Mulo in 1975 gezien vanaf het binnenterrein aan de Hekkelaan.

gebouwd, maar ook twee mooiere lokalen voor rijkere burgerkinderen. De arme kinderen en de burgerkinderen hadden elk een eigen ingang.

In 1869 werd een Katholieke jongensschool aan de Z.O. Binnensingel 66 (Nu Uilebomen 66, naast de Franciscuskapel) geopend. De Broeders van Maastricht zorgden voor het onderwijs aan 92 arme kinderen. De school werd Antonius van Paduaschool gedoopt.

In de navolgende eeuw werd de Catharinaschool school vergroot en uitgebreid. De grootste uitbreiding vond plaats in 1930 toen de school werd afgebroken. Het Hofje van Vintges (Hoffie van Fientjes) werd aangekocht en zowel het  gebouw van het Sint Franciscus Liefdewerk en het gebouw van het Boter en Kaas Contrôle-station aan de Zwarteweg werden afgebroken, Hierdoor werd nieuwbouw mogelijk. Een scholencomplex van maar liefst drie scholen, de Catharinascholen, werd neergezet.

Op 28 juni 1934 werd dit scholencomplex op de Hekkelaan, Zwarteweg en de Zuid-Oost Binnensingel heropend. In 1974 werden de scholen gesloten en in het kader van stadsvernieuwing in 1984 afgebroken. Op de plaats waar de Bernadettebewaarschool zat (ingang aan de Zwarteweg), is nu Kindercentrum Dikkie Dik gevestigd. 

Hieronder een overzicht van de scholen, de fusies en de naamswijzigingen.

• Catharinascholen: Ingang aan de Hekkelaan 197.

  De St. Paulsmulo aan de Hekkelaan in 1973.

  • Andere naam: Dagschool voor meisjes van het RK St. Willibrordusgesticht
  • Vanaf 1934 kreeg de kleuterschool een apart gebouw met een eigen ingang aan de Zwarteweg 75.
  • Vanaf 1934 kreeg de lagere school een apart gebouw met een eigen ingang aan de Uilebomen 66
• Bernadette lagere school: In 1951 vertrokken de nonnen en werd de naam Catharinaschool gewijzigd in Bernadetteschool. In 1966 fuseerden de Bernadetteschool en de Antoniusschool. De ingang zat vanaf 1934 aan de Uilebomen 66. 
• Bernadette kleuter school: Ontstond uit de fusie van de Catharinascholen en de Antonius (van Padua)school. Vanaf 1934 ingang aan de aan de Zwarteweg 75. 
• Antonius van Paduaschool: In 1966 fuseerde de school met de Bernadetteschool. De naam Antoniusschool hield op te bestaan. 
  • Andere naam: Dagschool voor jongens der R.K. vereeniging H. Vincentius a Paulo.
  • Andere naam: Armenschool der Vereniging van Vincentius à Paulo
• Sint Paulschool:  In 1956 werd de eerste RK lomschool van Den Haag door de zusters Ursulinen aan de Zwarteweg 75 gesticht (in het zelfde pand als de Bernadetteschool). De Mulo verhuiste in 1977 naar de Koningin Sophiestraat 24a.

Anna Paulowna bezocht in 1832 de gewonden in het Willems-hospitaal.

Willemshospitaal

Toen in de zomer van 1830 in Frankrijk koning Karel X succesvol werd afgezet, zagen de Belgen hun kans schoon en kwamen in opstand tegen de Nederlandse overheersing. Koning Willem I probeerde de opstand neer te slaan, met als gevolg dat er doden en gewonden vielen in het Nederlandse leger. De vrouw van Willem I, Anna Paulowna, stichtte in de Hekkelaan in een kleding magazijn het Willemshospitaal als eerbetoon aan het heldhaftig handelen van haar man.

In eerste instantie werden hier 25 zwaargewonde soldaten verpleegd. Dagelijks bezocht Anna Paulowna de gewonde oorlogshelden die ze daar liet verplegen door Pierre Florent Everard, haar lijfarts, en Gerard Willem van der Grijp een legerarts. Anna Paulowna maakte een praatje en hielp soms zelfs met verbinden. Na genezing gaf ze financiële steun.

Een leeg gebouw aan de Hekkelaan werd met behulp van een aannemer in eigen beheer opgeknapt. De dochter van meester De Bruin, kreeg de leiding. De opening van buurthuis de Mussen was op 22 oktober 1949.

Het hospitaaltje, dat later ook andere zieken ontving, bleef bestaan tot 1866, een jaar na dood van Anna Paulowna. In dat jaar werd in de tuin een bewaarschool (kleuterschool) neergezet. Dit kreeg als adres Hekkelaan 4. Het ziekenhuis werd in 1889, na de dood van arts Van der Grijp gesloopt.

Hekkelaan 4 - Museum voor het onderwijs

Op de Hekkelaan nummer 4 was van 1922 tot 1927 het Museum voor het Onderwijs gevestigd.  Dit museum had een verzameling op het gebied van de geschiedenis van den mens, verschillende takken van nijverheid, dierkunde, plantkunde, aardrijkskunde en geologie. Verder werd aandacht besteed aan de ethnologie van Nederland en Oost- en West-Indië (Indonesië, Suriname en de Antillen) en van andere landen. Dit museum verhuisde in 1927 naar de Hemsterhuisstraat. 

Hekkelaan 4 - Clubhuis De Mussen

In 1948 werd de lege school aan de Hekkelaan 4 met behulp van een aannemer in eigen beheer opgeknapt. Buurtbewoners renoveerden niet alleen de oude school, maar timmerden ook nog eens een ameublement bij elkaar van 100 stoelen, 30 tafels, 10 grote kasten en kapstokken.

Na een aantal maanden opende het nieuwe, tweede, clubhuis De Mussen zijn deuren en kon de jeugd uit de buurt, die net buiten de Schilderswijk lag, ook in de eigen leefomgeving naar De Mussen. 

Antoon J. Tetroode, bijgenaamd Toontje Tetteroo was een groot vereerder van het Oranjehuis. Hij was de stichter van het Museum Willem Twee aan de Hekkelaan.

De dochter van de bekende meester De Bruin, juffrouw Annie Schuurman, kreeg de leiding. De opening van het nieuwe buurthuis was op 22 oktober 1949. Na het eerste jaar stonden er 307 jongeren ingeschreven, van wie er dagelijks 200 langskwamen.Na 25 jaar werd het clubhuis afgebroken vanwege de stadssanering van 1972.

Museum Willem Twee

Antoon J. Tetroode, bijgenaamd Toontje Tetteroo was een groot vereerder van het Oranjehuis en dan met name van koning Willem II.

Omstreeks 1866 was deze Toontje de eigenaar en beheerder van een heus Oranje museum in de Hekkelaan nummer 9 op een stalzolder. In dit museum bevonden zich de restanten van een collectie die in betere tijden in een veel groter museum tentoongesteld werden. Dit vorige museum stond in de Kalkstraat, op de plek van het huidige hotel Des Indes.

Bezoekers voor het museum moesten via een soort keukentrap door een luik de zolder op. Toontje ontving bezoekers meestal in een flodderige kamerjapon: "Waaraan heb ik het voorrecht van uw bezoek te danken, edele Heer". Daarna kwam er een lofrede over zijn ridderlijke vorst, "den Enige, den Voortreffelijke, den Heldhaftige".

Als de zeer excentrieke Tetroode in zijn museum rond liep, ontblootte hij eerbiedig zijn hoofd bij stukken die hem dierbaar waren. Een sigarenpeuk van de koning werd onder een stolpje bewaard en dit object werd een "heilig souvenir aan den Ridderlijken Vorst'' genoemd. 

De sloop van de oude St. Antonius van Paduaschool en de St. Franciscus kapel aan de Hekkelaan in de winter van 2015-2016, gezien vanaf de Hekkelaan. De huizen aan de linkerkant staan aan de Uilebomen.

St. Franciscuskapel 

Aan de Uilebomen 66-71 stond een gebouwencomplex uit 1922. Het complex omvatte de ingang van de St. Antonius van Paduaschool, de St. Franciscuskapel en sinds 1983 het Clubhuis Boskant (vernoemd naar de katholieke parochie De Boskant). 

De geheimzinnige kapel was al lang niet meer in gebruik en het clubhuis heeft onderdak gekregen in de Zaanstraat. Het complex strekte zich uit achter de façade van de Uilebomen tot de Hekkelaan. Vrijwel het gehele complex aan de Hekkelaan werd in de winter van 2015/2016 afgebroken. De voorgevel en een stuk van de oudbouw aan de Uilebomen bleef echter staan en werd in 2016 gerenoveerd.

Op het terrein aan de Hekkelaan zijn 31 nieuwbouwwoningen neergezet. In het het oude deel aan de Uilebomen dat blijft bestaan werden 9 woningen gerealiseerd. De nieuwbouw heeft het karakter van een binnenstedelijk hofje, dat vanaf de Hekkelaan wordt ontsloten.

De Julianahof in 1975.

Julianahof

In de zeventiende eeuw liep tussen de OostSingels Gracht en de Nieuwe Haven een grachtje. Hierlangs werden kleine huizen gebouwd en ontstond er een straatje genaamd Hofje van Nater.

Toen het water werd gedempt en aan de Zwarteweg huizen werden gebouwd was het straatje aan drie kanten ingesloten. De ingang was aan de Hekkelaan, maar hier werd later een muur gemetseld omdat de bewoners van het hofje last hadden van de bewoners van de Hekkelaan. De benedenverdieping van een huis aan de Zwarteweg 70 werd daarom gekocht en verbouwd tot toegangspoort. 

Het hofje met de twee rijen van elf witte huisjes tegenover elkaar werd inmiddels Julianahofje genoemd en werd afgebroken toen de buurt begin jaren 1980 gesaneerd werd en het onder andere het Prins Bernhardviaduct gebouwd moest worden.

• Deze foto is een van de weinige stukken uit het Museum Willem Twee die de tand des tijds overleeft heeft. Deze meneer genaamd Boom werkte bij het collegamuseum het Mauritshuis.

  De Hekkelaan gezien vanaf de voetgangersbrug aan de Zwarteweg. In de verte ligt de Nieuwe Haven. De foto werd gemaakt in 1967.

  De Hekkelaan met links buurthuis De Mussen gefotografeerd in 1963.

  De brandweer aan het werk in de Hekkelaan in 1979.

  De Nieuwe Hekkelaan (het Middelste Laantje) bij de ingang aan de NIeuwe Haven in 1973.

  De Hekkelaan in 1974. Dit is de autosloperij van Gunther Mohr naast de gemeenteschool. Op de achtergrond het transitorium aan de Muzenstraat.

  • Volgende